समृद्धिको खोजी र हिरा खोज्ने किसान

मान्छेले आफ्नो दृष्टिकोण बदलेर जीवनलाई  सकारात्मक दिशातिर मोड्न सक्छ । – विलियम जेम्स 

हरेक मानिस सफल हुन चाहन्छ । आनन्दित हुन चाहन्छ । सुखी हुन चाहन्छ । कोही पनि असफल, दुःखी, तनावग्रस्त हुन चाहँदैन । तर, के हामी आपूmले चाहेको कुराको खोजी चाहिँ ठीक ढंगले गर्छौं ? खोज्ने तरिका चाहिँ ठीक छ ? जब खोज्ने तरिकै ठीक भएन भने चाहना राख्तैमा खोजेको कुरा भेटिँदैन । भेटिइहाल्यो भने चाहेजस्तो नहुन सक्छ । त्यसैले हामी जे कुराको खोजी गर्छौं त्यो खोज ीगर्ने तरिका पनि सही हुन आवश्यक छ । पहाडको टुप्पोमा गएर माछा खोजेर पाइँदैन, त्यसका लागि समुद्र, तलाउ वा नदीमा जानैपर्छ । 

यदि हामी सुख, शान्ति, समृद्धिको खोजी गर्छौं, आनन्द र प्रसन्न्ताको खोजी गर्छौं भने त्यसलाई प्राप्त गर्ने विधि र प्रकृया पनि सही सही हुन आवश्यक छ । 

हामीले सुनेका छौँ– प्रयोगले मानिसलाई सक्षम बनाउँछ । तर के गलत प्रयोग ग¥यो भने सक्षम हुन सकिएला ? माटोको काम गर्न काठको मिस्त्रीले जान्न्े कुरा प्रयोग गरेर अवश्य हुँदैन । मानिसको विडम्बना यहीँ छ । हामी आफूले जानेको, सुनेको, देखेको वा भोगेको कुरालाई नै सही र सत्य मानेर हिँड्छौँ । त्यसैलाई सही वा गलत के हो भन्न्े नसोची प्रयोग गर्न थाल्छौँ । अनि त चाहेको कुरा प्राप्त हुने कुरै हुँदैन । 

म याा एउटा कथा उल्ल्ेख गर्न चाहन्छु यही कुरासँग मिल्दोजुल्दो । कुनै एउटा गाउँमा एउटा गरिव किसान बस्थ्यो । ऊसँग सम्पत्तीका नाममा केही पशुहरु र एउटा सानो टुक्रा जमिन थियो । पशु चराउँथ्यो, खेतीपाती गथ्र्यो र जेनतेन जीवन गुजारा गथ्र्यो । एक दिन ऊ पशु चराउन जंगलतिर जाँदै थियो, बाटामा केही गफाडीहरू खुब रमाइलोसँग गफ गरेर बसिरहेका देख्यो । ऊ पनि थकाइ मार्ने विचारले त्यहाँ रोकियो । गफाडीहरू गफमा मस्त थिए, किसानको वास्ता गरेनन् । उसले ती गफाडीको गफ सुनिरह्यो ।

एउटाले भन्यो– “काम गर्दागर्दा बुढो भइसकियो, पैसा पनि कमाउन सकिएन, सुख र सन्तुष्टी पनि पाउन सकिएन, जति काम गरेपनि खाँनलाउनै धौधौ छ । पश्चिमतिरको एउटा पहाडको फेदीमा हिरा पाइन्छ रे भन्ने सुनेको छु, एउटा सानो टुक्रा भेटियो भने जीवनभर खानेलाउने कुराको ढुक्क हुन्छ भन्छन्, म त अब भएका सबै पशुहरु बेचेर खर्चको जोहो गर्छु र हिरा खोज्न जान्छु । कति दुःख गरेर बसिरहनू यो गाउँमा !”

“मैले पनि सुनेको त हुँ तर साह्रै कठिन छ रे हिरा खोज्न, लुटेराको पनि उस्तै बिगबिगी छ रे ।” अर्को चाहिँले थप्यो— “तर जे भए पनि एउटा सानो टुक्रा फेला पार्न सकियो भने त जिन्दगी बनि गो नि, के यस्तो दुःख गरेर बसिरहनु ! तँ जान्छस् भने मलाई पनि नछोड् है, म पनि जान्छु ।” 

निकैबेर यस्तैयस्तै कुरा गरे तिनीहरूले । बटुवाको कुरा सुनेर किसान पनि दङ्ग प¥यो । उसले सोच्यो– “हो त नि, हिराको एउटा सानो टुक्रा भेट्न पाए त जीवनको दुःखै सकिन्थ्यो । म पनि अब घर फर्केर त्यो सानो टुक्रो जग्गा बेच्छु, खर्चको जोहो गर्छु र हिरा खोज्न जान्छु, पश्चिमतिर ।”    

किसान गफाडीहरू भएको ठाउँबाट उठ्यो र बजारतिर लाग्योे । बजार गएर किनमेल ग¥यो र बेलुकीपख फर्केर घर आयो । बाटामा सुनेका कुराले उसलाई रातभर निद्रा पर्न दिएन । हिराको बारेमा सोच्दै रात  काट्यो । भोलिपल्ट बिहानै उसको घरमा एक जना अपरिचित मानिस आयो । त्यो अपरिचित मानिसले किसानलाई सोध्यो– “यो गाउँमा जमिन बेच्ने कुनै मानिस छन् ? छन् भने भेटाइदिनुस्, म एउटा सानो घर बनाउने जमिन किन्न चाहन्छु ।”

किसानलाई ‘के खोज्छस् काना आँखो’ भनेझैँ भयो । उसले मनमनै आफ्नै जमिन बेच्न पाए हुन्थ्यो भन्ने ठान्यो र भन्यो– “सानो टुक्रा जमिन त मेरो पनि छ । त्यसले हुन्छ भने मेरै जमिन तपार्इंलाई दिन्छु ।” 

उसले जमिन खरिदकर्तालाई आफ्नो जमिन घुमीघुमी देखायो । खरिदकर्ताले पनि जमिनको चारैतिर घुमेर हे¥यो । खेतको छेउछाउमा टल्कने ढुंगा देख्यो । उसलाई लाग्यो, यो जमिन त छँदै छ, यो टल्कने वस्तु हिरा पनि हुन सक्छ । खरिदकर्ता लोभियो । उसले ती ढुंगा हिरा नै हुन् भन्ने अनुमान गर्यो । आफ्नो पैसाले धान्ने ठिक्कको जग्गा पाएकाले उसले जमिन किन्ने विचार ग¥यो । मोलतोल मिलाएर जग्गा बेच्यो किसानाले । जमिन बेचेपछि हिरा खोज्नका लागि किसानसँग प्रसस्त पैसा भयो । उसले सोच्यो, ‘हिरा खोज्न निस्कने समय यही हो । अब भोलि बिहानै आपूmसँग भएका उँट लिएर हिरा खोज्न निस्कन्छु, एउटा टुक्रा हिरा भेटियो भने जीवन नै बदलिन्छ । अब पनि कति दुःख गर्नु यो गाउँमा !’ 

किसान उँट लिएर हिराको पहाड खोज्न गाउँबाट निस्क्यो । सोध्दैखोज्दै ठाउँ चहार्दा निकै वर्ष बित्यो । अफ्रिका, युरोप, मध्यपूर्वका भएभरका सबै पहाडका फेदी चाहा¥यो तर हिरा भेटिएन । हिराको पहाड पत्ता लाउन सकेन किसानले । 

बूढो भएर थला पर्न लागेको अवस्थामा मुस्तफा फेरि गाउँ फक्र्यो । खोला किनारमा बास बस्यो । बिहानै उठेर हेर्दा सूर्यको किरणसँगै खोला किनारमा बग्रेल्ती छरिएका ढुङ्गा चम्किरहेको देख्यो । केही ढुंगा टिपेर खल्तीमा हाल्यो र बास बसेको ठाउँमा लिएर आयो । वरपर नियालेर हे¥यो त्यो ढुंगा चम्किएको ठाउँ उसैले बेचेको जमिन थियो । अलि पर मानिसहरू काम गरिरहेका थिए । केही समयपछि उसको जमिन खरिदकर्ता पनि त्यहाँ आइपुग्यो । किसानले चम्किला ढुंगा देखाउँदै भन्योे– “साह्रै राम्रा ढुंगा रहेछन् यो खोलाको किनारमा । मन थाम्नै नसकेर केही ढुंगा खल्तीमा हालेर ल्याएको छु ।”

किसानको हातमा भएका ढुंगा हेर्दै जमिन खरिदकर्ताले भन्यो– “यो त हिरा हो । यहाँ हिराको खानी छ भन्ने थाहा पाएरै मैले तिम्रो जमिन किनेको थिएँ । यो खानीबाट मैले थुप्रै हिरा बेचेँ । तिमी पनि आइपुग्यौ, राम्रै भो । अब तिमी यहीँ बस । तिमीलाई चाहिनेजति हिरा मै दिउँला ।”

किसान निकै बूढो भइसकेको थियो । हिरा खोज्दाखोज्दा थाकेर गलिसकेको थियो । आपूmले जमिन बेचेर हिरा खोज्न निस्केको तर आफ्नै खेतमा हिराको खानी रहेको थाहा पाएर ऊ हुनसम्म मर्माहत भयो । व्यपारीको कुरा सुनेर अक्क न बक्क भयो । यतिका वर्ष हिराको खोजीमा बिताएर फेरि आफ्नै जमिनमा भएको हिरा देख्दा ठुलो पश्चाताप भयो उसलाई । 

मुस्तफालाई संसारै अँध्यारो भएजस्तो लाग्यो । चारैतिर अन्धकारै अन्धकार देख्यो उसले । व्यापारीको कुरा सुन्दासुन्दै ऊ पुर्लुक्क भुर्ईंमा ढल्यो । वरपरका मानिस जम्मा भए । हतारहतार पानी ख्वाए । मुस्तफाले संसार छाडिसकेको थियो । उसले पानी निल्न सकेन । 



हाम्रो जीवन बिताउने सोचको प्रतीक हो त्यो गाउँले किसान । आफ्नै जमिनमुनि भएको हिरा खोज्न नजानेर वर्षांैसम्म भौतारियो । जब समय बित्यो, बल्ल उसलाई थाहा भयो, उसकै जमिनमुनि रहेछ उसले खोजेको हिरा । 

हाम्रो जीवन बदल्ने, समृद्ध बनाउने हिरारुपि सोच सधैँ हामीभित्रै दबेर बसिरहेको हुन्छ । समयमा त्यसलाई चिन्न, खोज्न र पहिल्याउन नसक्ता समय त्यसै खेर गइरहेको हुन्छ । ती मौका चिन्ने शक्ति प्राप्त गर्न सक्यौँ, चिन्न सक्ने दृष्टि विकास गर्न सक्यौँ भने खोजिरहनै पर्दैन आफँै देखिन्छ । 

हामी अरुको खेतबारी राम्रो, अर्काको सन्तान राम्रो, अरुको काम राम्रो भनेर ईष्या गरिरहन्छौँ, अरुका वस्तु देखेर लोभिन्छौँ, अरु पनि तपाईंलाई देखेर त्यस्तै सोच्छन् । तर, फुत्किएर जब ती मौका टाढा हुन्छन्, खोज्ने शक्ति हराउँछ अनि बल्ल थाहा पाउछाँै, गरेको भए त हुने रहेछ भनेर होस आउँछ । समय गुज्रिसकेपछि चिनिएको अवसरले हामीलाई समृद्ध बनाउँन सक्दैन । जसरी हिरा खोज्ने त्यो अफ्रिकी किसानले आपैmँले बेचेको खेतमा हिरा छ भन्ने बुझ्न सकेन, हिरा भएको खेत बेचेर अर्केतिर हिरा खोज्न निस्क्यो, ठीक त्यसरी नै हामी पनि आपूmभित्रको हिरा नचिनीकनै जीवन बिताउँछौँ, बाहिर हिरा खोज्ने बहानामा ।

जीवनमा उन्नति र प्रगति गर्नका लागि आपूmलाई बदल्ने साहस, गहन अन्तर्दृष्टि, लामो धैर्य, सतत प्रयास, कठोर आत्मअनुशासन आवश्यक पर्दछ । तर हामी चुट्कीका भरमा जीवन बदल्न खोज्छौँ हिरा खोज्ने किसानजस्तै । हामी समस्यालाई कसरी लिन्छौँ ? समस्यालाई हेर्ने हामीभित्रको विद्यमान अन्तर्दृष्टि कस्तो छ ? त्यसलाई कसरी उपयोगमा ल्याउन सकिन्छ ? कसरी बदलेर अघि बढ्न सकिन्छ भन्नेबारेमा विचारै गरेका हुँदैनौँ । दृष्टि नबदली दृश्य बदलिँदैन । दृष्टि बदल्नका लागि चाहिन्छ एउटा शक्तिशाली विचार, जसले हामीलाई निरन्तर घच्घच्याइरहोस् र त्यसलाई सफल पार्न एकाग्रचित्त बनाओस् । 

बाहिरको परिस्थितिलाई प्रभावकारी रुपले बदल्नका लागि आपूm पनि भित्रबाट त्यतिकै प्रभावकारी रुपले बदलिनु पर्दछ । आपूmलाई बदल्नका लागि सबैभन्दा पहिले आपूmमा अन्तर्निहित दृष्टिकोण, सोच, चिन्तन प्रणालीलाई बदल्ने जिम्म्ोवारी लिने अग्रसरता र आफ्नो जीवनको स्रष्टा म आपैm“ हो भन्ने अनुभूति गर्नु जरmरी हुन्छ । जबसम्म हामी त्यो जिम्मेवारी स्वीकार गर्न तयार हु“दैनौ र त्यो अनुभूतिको स्तरमा पुग्दैनौँ तबसम्म समस्याहरू ज्यु“कात्यु“ रहन्छन् । हाम्रो जीवन बदलि“दैन ।