अगस्त महिनाको २१ तारिख सन् २०१६ । चीनको सिन्ज्याङ विज्ञान तथा प्रविधि केन्द्रको आयोजनामा संचालित आधुनिक कृषि र सिँचाइ प्रविधि बिषयको तीनहप्ते अन्तर्राष्ट्रिय कार्यक्रमको समापन हुँदै थियो भोलिपल्ट । अघिल्लो दिन आयोजक समूहका सदस्य मिस्टर लीले दिउँसोको खाना खाँदै गर्दा सूचना गरे– ‘आज बेलुका ठीक सात बजे हामी होटलबाहिर निस्कने छौँ, सबै जना तयार भएर लबीमा आउनु होला ।’ भोलिपल्ट करिब तीन हप्ताको सिन्ज्याङको सेहेजी बसाइ र घुमफिर सकिँदै थियो । त्यो सुन्दर सेहेजी शहरले हामीलाई कताकता मोहनी लगाएछ क्यार विदाइको पीडाले अलि गह्रौँ भएको थियो सबैको मन । विदाइ स्मरणीय बनाउनमा साह्रै खप्पिस मानिन्छन् चिनीयाँहरु । विदाइ उत्सव मनाउन सबै सहभागीहरुलाई शहरभन्दा केही टाढाको रिसोर्टमा लैजाने योजना बनाएका रहेछन् आयोजक समूहले ।
ताजिकिस्तानका सहभागीहरु भन्दै थिए– हामी त बिहानै निस्कन्छौँ, भोलि भेट होला–नहोला अहिले नै वाइ भनिराखौँ है । उता पाकिस्तानी साथीहरु भन्दै थिए भोलि सँगै जान्छौँ हामी पनि । मंगोलियाकी सहभागी कलिली थिइन्, छोरी जस्तै । भन्दै थिइन्, तपाईंहरु नभएको भए मेरो बसाइ यति रमाइलो र स्मरणीय हुने थिएन, बेलाबेला सम्पर्क भइरहोस् है ।
केही दिन मात्रै सँगै रहेका भए पनि साथीत्व गाँसिएपछिको विदाइ जस्तोसुकै मानिसलाई पनि पीडाबोध त हुँदो रहेछ नै । त्यसैले होला छोरी विदाइमा बाबुआमाका आँसु थामिँदैनन् । भोलिको कुरा कसले पो जान्दछ र, के हुन्छ के ! तीन हप्तामा एक–अर्काको भाषा, संस्कृति, रीतिरिवाज र प्रविधिको चर्चापरिचर्चा गर्दागर्दै ९ वटा देशका २४ सहभागी आपसमा अन्तर्घुलित भइसकेका थिए । आत्मीयताको लहरो बेरिइसकेको थियो एक अर्काको हृदयलाई लपेट्दै ।
हाम्रो देशमा जस्तो ७ बजे साँझ पर्दोरहेनछ सिन्ज्याङमा । करिब १६ घण्टाको दिन थियो हामी त्यहाँ गएको बेला । बिहान ६ बजे उज्यालो भएर १० बजे बेलुकासम्मै घाम लागिरहने । ७ बजे त दिउँसो जस्तै । सबै जना तयार भएर लबीमा भेला भयौँ । आयोजकले होटलबाहिर बस पर्खिरहेको संकेत गर्दै सबैलाई बसतिर अगुवाइ गरे ।
अगाडि बढ्नासाथ दुवैतिरबाट अंगुरका लहरायुक्त टनेलभित्र पसियो । दुवैतिर अंगुरका झुप्पा टाउको छोउँलाभैmँ गरेर झुण्डिरहेका थिए विभिन्न रंगमा सजिएर । अलि अगाडि थिए नृत्यमुद्रामा स्वागत गर्न तयार भएर मीठो सांगीतिक धूनमा लयबद्ध भएका केही जोडा युवा र युवतीहरु । अलि अगाडि बढेपछि दुईजना युवतीहरु बाटो छेकेर कपडाको तगारो तन्काएर बसेका थिए । एक जना युवा हातमा कुनै सुन्दर पेय लिएर प्यालामा हाल्दै थिए अनि अर्की झकिझकाउ सुन्दरी युवती चिनीयाँ सिल्कको आकर्षक पहिरनमा सजिएर हातमा सानो किस्तीमा पेययुक्त प्याला आगन्तुकतिर अघि सार्दै थिएन् मादक मुस्कानका साथमा । शिरमा ‘क्वीन’को ताज पहिरेकी सुन्दरी झलक्क हेर्दा कुनै महारानीभन्दा कम थिइनन् । रुप, पहिरन, श्रृङ्गार सबै कुराले परिपूर्ण ती युवतीको रुपले न लठ्याउने मानिस शायद कोही हुँदैनथ्यो । हामीसँगै गएका सहभागीहरु पनि उनको रुपले हुनसम्म तानिएका थिए एकोहोरिएर । पुरुषहरु मात्र होइन सँगै गएका महिला साथीहरु पनि लठ्ठ परेर उसैतिर आँखा लगाइरहेका थिए । मादक रुप र मुस्कानका साथ एकएक गरी पेय पस्कँदै गरेकी ‘क्वीन’लाई देख्नासाथ सबैले जिब्रो टोके, खासखुस आवाजमा सबैजना भन्दै थिए, ‘यस्तो रुप र सुन्दरता पनि हुन्छ संसारमा !’
कुनै कुसल कालिगढमा वर्षौं लगाएर कुँदेको कलात्मक वस्तुझैँ तिनको रुप देखेर सबै सहभागीहरु झुम्मिए फोटो खिच्न र खिचाउन । प्याला एउटै थियो घरिघरि पेय पस्कने । सबैले एउटै प्याला रित्याउँदै राख्दै जाने अनि अर्कोले फेरि त्यही प्यालामा पेय लिँदै रित्याउँदै ट्रेमा राख्ने । एकएक गरी सबै आगन्तुकलाई पेय दिँदै अघि बढ्न संकेत गर्दै थिए सँगै बसेका अर्का स्वागतार्थी । पेय लिने र फोटो खिचाउने रहर मेटिएपछि रिसोर्टका म्यानेजरले हामीलाई अगुवाइ गरे एउटा भव्य मुगल शैलीको भव्य हलतिर । बाहिरबाट हेर्दा सामान्य देखिए पनि भित्र भने असाधारण र भव्य थियो त्यो हल ।
बाहिर खुल्ला ठाउँ, भित्र गुम्बज आकारको भव्य हल । हलभित्र बडेमाका डाइनिङ टेबुलहरु सजाएर राखिएका । मधुर संगीतको गुन्जनले हल गुन्जायमान । पस्दापस्दै मन फुरुङ्ग पार्ने वातावरण । एकापट्टि खालि ठाउँ, छेउमा म्युजिक सिष्टम । आपूmले चाहेको गीत बजाएर त्यसकै स्वरमा स्वर मिलाएर गाइने काराओकेको पनि सुविधा ।
संगीतको मधुरता र लयसँगै क्रमशः साँझ छिप्पिँदै गयो । रिसोर्ट भएर पनि त्यहाँ रक्सी खाने चलन भने रहेनछ । नाच्ने गाउने र भरपूर मनोरञ्जन लिने वातावरण भए पनि अश्लिलता र छाडापनबाट पूरै टाढा । प्राचीन नृत्य र संगीतको सुन्दर कलामा रमाउनु र साँझलाई अविस्मरणीय बनाउनु त्यहाँका पाहुनाका लागि अवसर हुन्थ्यो ।
आयोजक समूहका साथीहरुले सुरुमा केही खाँदै मनोरञ्जनमा सहभागी हुन फ्लोर खुला गरे । उनले भने– ‘शुरुमा हामी भोजन गर्नेछौँ । त्यसपछि साँझ छिप्पिँदै जाँदा सबैले आ–आफ्ना देशका गीत गाउने र नाच्ने काम गर्नेछौँ । यहाँका नर्तक र नर्तकीहरुद्वारा यस सिन्ज्याङको ग्रामीण भेकमा नाचिने केही नृत्यहरु प्रस्तुत हुनेछन् । ती नृत्यहरु सिन्ज्याङको प्राचीन धरोहर हुन् जो प्राचीनकालदेखि अहिलेसम्म जस्ताको तस्तै जोगाएर राख्न सफल भएका छौँ । यहाँका नर्तक र नर्तकीहरुले तपाईंहरुलाई तिनै लोकनृत्य र प्राचीन कलाको झल्को प्रस्तुत गर्नेछन् । आशा छ यसले तपाईंहरुको आजको रात अविस्मरणीय हुनेछ ।’
म जतिपटक चीन भ्रमणमा गएको छु, चिनीयाँहरुमा आफ्नो प्राचीन कला, संस्कृति र इतिहासप्रति सधैँ गौरव गर्ने र विदेशीहरुसमक्ष आफ्नो धरोहरप्रति गौरवबोध गरेको भाव प्रस्तुत गर्ने गरेको पाएको छु । चाहे ऐतिहासिक धरोहर होउन् वा साँस्कृतिक वा आधुनिक वास्तुकला र आर्किटेक्चर डिजाइनका संरचना उनीहरु विदेशीसमक्ष प्रस्तुत हुँदा गौरवका साथ प्रस्तुत हुन्छन् र त्यसलाई महत्वका साथ चिनाउने प्रयास गर्छन् । त्यस दिनको साँझ पनि त्यही गौरवमय धरोहर चिनाउने प्रयास थियो उनीहरुको ।
साँझ छिप्पिँदै गयो । वरपरका स–साना हलहरु पनि संगीतले गुन्जायमान हुन थाले । आयोजकले कार्यक्रमको सुरुआत गरेको करिब एक घण्टापछि एकाएक हामीलाई स्वागत गर्ने नर्तक र नर्तकीहरु हाम्रो हलमा प्रवेश गरे । चिनीयाँ शैलीमा आधा शरीर निहु¥याएर सबैलाई अभिवादन गरे अनि सुरु गरे उनीहरुको कला प्रस्तुत गर्न । रातो चिनीयाँ सिल्कमा टमक्क मिलेको पहिरनमा चम्केका नर्तकीहरु अनि आकासे नीलो सिल्कको पहिरनमा सजिएकी ‘क्वीन’को मिश्रित समूहले जब हलभित्र नृत्य गर्न थाल्यो, मलाई लाग्यो इन्द्रसभामा नाच्ने परीहरु यिनै हुन्, प्राचीन कलाका धरोहर । रुप, कला र माधुर्यको त्रिवेणी लिएर यिनीहरु भर्खरै इन्द्रसभाबाट ओर्लेका छन् सिन्ज्याङमा, हामीलाई आनन्दित बनाउन ।
जब उनीहरु दर्शकतिर हेर्दै मुस्कुराउँदै घुमीघुमी संगीतको तालमा लयबद्ध हुँदै नाच्न थाmले मैले एकएक गरी सम्झेँ दन्त्यकथामा पढेका अप्सराहरुका रुप र नृत्य । नृत्यको ताल र लयमा दर्शकहरु खाना छोडेर उनीहरुतिरै फर्के । खान बिर्से, देश बिर्से, विछोड हुने भोलिपल्टको दिन बिर्से, प्राचीन कलाको त्यो मधुप्यालाले सबै सहभागीहरुलाई भावनाको तरङ्गमा पगाल्दै लग्यो रातको सन्नाटासँगै ।
जब दर्शकहरु भावनामा पग्लँदै गएको अनुमान गरे नृत्यांगनाहरुले अनि एकएक गर्दै सँगै नाच्न र मनलाई अझ भावनामय बनाउन अनुरोध गर्न थाले नजिकै आएर । चर्को स्वरमा गाइने कर्कस गीतहरु होइन, मानिसको हृदयको तार झन्झाउने लयदार मधुर संगीतमा उनीहरुले दर्शकलाई झुम्न बाध्य पार्दै गए । नशालु पेयको मादक प्याला चाहिएन कुनै दर्शक र नर्तकलाई त्यस दिन । उनीहरु स्वयम्भित्रको मादक आनन्दको प्याला पिउँदै नर्तकीहरुलाई साथ दिइरहेका थिए त्यो रात । यति शालिन, यति भव्य र यति आकर्षक तरिकाले उनीहरुले दर्शकलाई भावनात्मक आनन्दको मादकता पान गराए, त्यो क्षण शब्दातीत थियो, तर्कातीत थियो अनि अवर्णनीय थियो । सबैले देश, पद, उमेर सबै बिर्सेर नृत्यमा झुमे, नाचे अनि रमाए । त्यहाँ कोही संस्थाका प्रमुख थिएनन्, कोही देशका उच्च आहोदावाल थिएनन्, थिए त केवल एक सामान्य मानिस जो आफूलाई तिनै नर्तकहरुको शालीन नृत्यसाथ घुलमिल गराइसकेका थिए ।
सबै सहभागीहरु चरम आनन्द र उर्जातिर बढ्दै थिए नर्तकीहरुको समूह बाहिरियो केही समयका लागि । क्रमैसँग हरेक हलभित्र पालैपालो त्यसैगरी आगन्तुकहरुलाई मनोरञ्जन प्रदान गरिँदो रहेछ त्यहाँ । पालैपालो फेरि केही समयपछि देखापरे उनीहरु । सहज, स्वाभाविक अनि उर्जावान् रुपमा प्रस्तुत भइरहे पटकपटक सबै कलाकारहरु । न त थकाइ थियो उनीहरुको अनुहारमा न कुनै दिक्दारीको भाव । कलाकारहरुको शालीनता, उनीहरुको कलाप्रतिको श्रद्धाभाव अनि दर्शकप्रतिको निष्ठा देखेर मेरो मनले बारम्बार उनीहरुको त्यो सुन्दर रुप र त्यो शालिन व्यवहारप्रति भावपूर्ण नमन गरिह्यो ।
आफूले गर्ने शालीन व्यवहार नै हो जसले व्यक्तिलाई अश्लिलताबाट बचाउँछ । ती शालीन नर्तकीहरु देख्दा शायद कसैले होटलमा रात बिताउने आग्रह गर्ने हिम्मत गर्न सक्तैनथ्यो, कसैले उनीहरुलाई अश्लिल व्यवहारको प्रस्ताव गर्न शायदै हिम्मत गर्न सक्थ्यो एउटी सामान्य नर्तकी ठानेर । उनीहरुको कलाको ढाँचा बन्दनीय थियो, भाव र शैली मननीय थियो अनि ती सबै आदरणीय थिए । त्यो स्तरको प्राचीन कला आधुनिक समयमा प्रस्तुत गर्ने दिव्य कलाका प्रतिमूर्ति थिए तिनीहरु । मेरो मनले बारम्बार उनीहरुका मुद्रा र हाउभाउको स्मरण गरिरह्यो, नमन गरिरह्यो अनि आदरले शिर निहु¥याइरह्यो ।
कलाकार हुनु आफैँमा महान् काम हो, त्यसमा पनि शालीन र सभ्य रुपमा आपूmलाई प्रस्तुत गर्नु अनि प्राचीन गौरवमय कलाप्रति सम्मान भाव राखेर त्यसैमा समर्पित हुन सक्नु अझ बन्दनीय काम हो । त्यही बन्दनीय काम गरेका थिए त्यस साँझका ती कलाकारहरुले । सिन्ज्याङबाट फर्केको यतिका दिन बितिसक्दा पनि ती शालिन नर्तक र नर्तकीहरु अनि उनीहरुको त्यो शालीन नृत्य मेरो मनमा अमिट छाप बनेर आँखा अगाडि झलझली आइरहेछ, उनीहरु त्यसरी नै जिवन्त बनेर नाचिरहेका छन् छमछमी मेरो आँखा अगाडि । धन्य त्यो स्वर्णिम रात ती शालिन नर्तकी, त्यसको व्यवस्थापन गर्ने त्यो भव्य रिसोर्ट अनि ती आयोजक चिनीयाँ मित्रहरु जसले मलाई सधैँसधैँ सिन्ज्याङ सम्झन बाध्य पारिरहेका छन् त्यो भव्य र सभ्य विादाइ समारोह आयोजना गरेर ।
२०७३।५।२२
